Woordenboek

Zoek in het woordenboek

Woordenboek(en)

Term Betekenis
'ombocht

ombocht driesprong in 't bz. benaming van driesprong gevormd door sloten die een wei begrenzen en aldus een drinkplaats voor het vee vormen: W. (Srk.; Ok.; Dob.; Aag.; Wkp.).
Zie:
drenk
koe:iepit.

'omblaoien

omblaoien omspitten (oppervlakkig): L.v.H.; Ge moet dà gêên steek diep sputten 'ôôr dan zij je mee schoftijd nog nie klaor blaoi et maor wad-om: Lam.
Zie:
om(me)legge(n) (3);
omschufele(n).

'om

om omme 1. doelaanwijzend vóór infinitief: te om te; constructie zonder te komt voor: W.; Z.B.; N.B. (Col.); T.; Sch. (Zr.; Elm.); L.v.H.; Is dà pak nie te zwaer? -'t Is wel om draegen en'k bin gauw tuus: Dob.; Die piene is nie om draegen: Aag.; 't Is wè nie lekker mè toch goe:d om eten zei moe Sanne oltied as de pap anebrand was: Hkz.; 't Is nie om zeien zôô'n piene à'k g'aod-è: Mlk.; 't Is schôôn om lezen om zien: Lam.


Aant.: op Z.eil. schijnt de constructie het meest gebr. op W.; daarbuiten vooral in vaste uitdr.: (nie) om doe:¶n om eten.
2. Met weglating van het w.w. bv.: 't Is tied om nè (nao) bèdde om nèr(naor)- 'uus: om naar bed naar huis te gaan: m.m. W.; Z.B. (Hkz.; Bld.; Ktg.; Kpl.); T. (Tln.); Sch.-D. (Kwv.; Elm.; Srd.; Bns.); Z.V.W. (Bks.; Cz.).
3. bij getallen: gelijk bv.: 't Is seventig om seventig: zeventig gelijk elk v. d. spelers heeft zeventig punten; ook: 't Is seventig om: W. (Mdb.; Vwp.; Grij.; Wkp.); Z.B. (Hkz.; Kpl.; Kn.); T.; Phi.; Sch. (Zr.; Sdb.; Kwv.; Bh.); Z.V.W. (Gde.; Bvt.; Rtc.); L.v.H.; G.; Ofl. (Mdh.); bij prijzen voor bv. drie om 'n kwartje: Alg.; Vosse panèrk (verse panharing) twèlv'om 'n kwartje!: Kn.
4. voorz. v. plaats: om omheen.
Zie:
rond.

2. om omme om (bw.); 1. als bevel: opzij! vooral t. e. dier (koe paard) dat wat moet opschikken. In deze nadrukkelijke bet. omme: Z.eil.; Z.V.W.: L.v.Ax.; Wdo. slechts d. W. (Osb.; Srk.); Z.B. (Kn.) worden beide vormen geg.; steeds om: L.v.H. Voorb.: Omme zus allà paerd nog 'n bitje: Hkz.; Om Bles allà dan omme.!: Osb.; Om Starre omme zeg ik!: Kn.; met h-voorvoeging: hom(me)!: G.; Ofl.; drnst. ook om(me)! geg. d. Gdr.; Azn.; Gae 's 'n èndje hom: schik eens een beetje op: Ogp.; 'n beetje homme (omme)!: Gdr.
Opm.: Behalve in de sub 1 geg. betekenis komt de vorm omme als bw. en in samenstellingen nog vooral voor: Sch.-D.; Wdo.; G.; West-Fl.; in dit en volgende art. is met de aanduiding om(me) volstaan. In verbinding met het w.w. zijn: 't Is om(me): 1. het is een omweg: m.m. Alg.; als landbouwterm; 't Land is om(me): omgeploegd -gespit: Alg.
2. gez. v. water in sloot regenbak plas dat plotseling bederft gaat stinken: geg. d. Z.B. (Hkz.; ler.); T. (Mtd.); Sch. (Zr.; Kwv.); L.v.H. (Lam.; Gra.); de dulve is omme: de sloot stinkt: Kwv.; de wêêl (plas put) is om: Lam.; de bak is om: de regenbak stinkt: Mtd.; de trasbak is om: hetz.: Hkz. Ook van melk gez. die zuur is geworden: a. bov. doch niet geg. d. Mtd.
Zie:
kappe(n);
om(me)gôôie(n)
om(me)kappe(n).
3. van e. snijdend voorwerp bv.: 't mes is om(me): er zit een braam aan de snee is omgebogen: m.m. Alg.; ook: 't mes lei(t) Iig(t) om(me): Alg.; staodom: Bks.; Cz.; de snee is om: geg. d. Njoos.; Ax.; Je moe dà mes nie gebruke op dad-'ard'-out dan gaet de snee (of: dan gaet't) om: Njoos.
4. ergens om(me) gae(n) gao(n) komme(n): iets iemand gaan halen afhalen: m.m. Alg.; Zà'k even om suker gae of eije nog genoeg?: Srk.; Asse noe nie gauw tuuskomme hae je d'r mar-omme: Srd.; Is Kees d'r nog nie?-Nêê me gaon d'r medêên om: Ax.; zeer gewoon is: ik kom(me) om je: ik kom je halen. Constructie zonder het hoofd-w.w. komt voor bv.: Dae leid 'n paele in zêê¶ zumme d'r omme Pie:r?: Wkp.
Ze bin(ne) d'r vò (enz.) j'om(me):
1. lett. ze zijn het voor je gaan halen: m.m. Alg.;
2. spott.: dat kun je net denken dat zou je wel willen: aldus geg. d. W. (Njoos.; Osb.; Dob.); Z.B. (Bld.; Kpl.; ler.); T.; Sch.-D. (Zr.; Ng.; Rns.; Bh.; Bwh.; Sjl.); Z.V.W. (Bks.; Bvt.); Ofl. (Odt.).

synoniem(en) - 'omme
'olmen

olmen vruchtjes v. d. meidoorn: Z.B. (Ktg.); Sch. (Srd.); Z.V.W. (Bks.).
Zie:
beuterkêêsten.